بافت فرش روستای جیریان در استان مرکزی

در 60 کیلومتری شهر اراک روستایی تاریخی وجود دارد که اگر چه همچون بسیاری روستاهای دیگر تماشایی و خوش آب‌وهواست، اما نامش به واسته دست‌بافته‌های زیبای ساکنانش در پایان ایران معروف شده می باشد. تمرکزفکر و تبحر فرش بافان روستای «جیریا» سبب شده در 100 سال گذشته، محصول دستبافت آنها که با نام تجاری «ساروق» در بازار شناخته می‌شود. از انواع پرطرفدار فرش باشد.

تراکم بالای فرش جیریا یکی از ویژگی‌های مهم آن می باشد. بیشتر این فرش‌ها در 160 رج و گاه تا 200 رج هم بافته می‌شود. این تراکم سبب شده که این فرش به نام «فرش آهنین» هم معروف شود. این سفتی و استواری به حدی می باشد که وقتی روی آن راه می‌روید، تفاوتش را با فرش‌های دستبافت دیگر کاملاً حس می‌کنید.

این ویژگی سن این فرش‌ها را هم بالا می‌برد؛ فرش‌هایی که علاوه بر استواری، به دلیل ايفاي نقش‌های جوراجور و زیبای‌شان مثل مهرجو و شاه‌عباسی زینت‌بخش منزل‌های خیلی شده‌اند. بافت فرش جیریا را بیشتر زن و مردان بافنده با تجربه بر عهده دارند. بافندگانی که با رعایت اصول فنی و هنری، بافته دست‌شان محصول صادراتی درجه یک می باشد.

فرش جیریا انواع مختلفی دارد و بیشتر براساس اندازه و ايفاي نقش نام‌گذاری می‌شود

چطور می‌بافند؟

بافته‌های تماشایی

تولیدکنندگان فرش جیریا مواد اولیه بافت فرش‌شان را از شهرستان قم تهیه می‌کنند؛ چون معتقدند خامه‌های فعلی موجود در بازار اراک کیفیت سابق را ندارند.

بافت‌ فرش جیریا همان مراحل بافت فرش‌های معمولی را دارد.

دار و چله‌کشی:

برای بافت قالی‌جیریا اول باید دار قالی برپا شود. دار قالی‌های جیریا، مثل بیشتر قالی‌های ایرانی، عمودی می باشد. بعد از دار قالی‌ نوبت به «چله کشی» می‌رسد. چله‌کشی در واقع همان نصب تاروپودها روی دار می باشد که نخ‌های پشمی یا ابریشمی روی آنها گره می‌خورد. چله‌کشی با توجه به ابعاد و رج شمار قالی انجام می‌شود و بنابراین برای هر نوع فرش گوناگون می باشد.

کوجی بندی و هاف‌گذاری:

بعد از مرحله چله‌کشی نوبت به کوجی‌بندی یا کجوبندی می‌رسد. کجو وسیله‌ای چوبی یا فلزی می باشد که از ابتدا تا پایان بافت قالی بر روی دار باقی می‌ماند که برای نظم دادن به تارها و برای سوا کردن تارهای زیروروی قالی استفاده می‌شود. بعد از کوجی‌بندی نوبت هاف‌گذاری می‌رسد. هاف‌ میله‌ای کمتر از کوجی می باشد که آن هم روی دار نصب می‌شود و با عقب و جلو بردن هاف ‌چله‌ها جابه‌جا می‌شوند.

زنجیره‌بافی:

بعد از کوجی‌بندی و هاف‌گذاری، نوبت به زنجیره‌بافی می‌رسد زنجیره‌بافی با یک شاخه نخ در اول و آخر دار قالی انجام می‌شود تا بعد از اتمام بافت، فرش از هم گسیخته و پاره نشود.

بافت فرش:

بعد از پایان این مراحل نوبت به بافت فرش می‌شود که پایان آنها براساس نقشه انجام می‌شود. بافندگان فرش جیریا در استان مرکزی معتقدند برای بافت این فرش باید قطعاً از نقشه‌های اصیل قالی استفاده شود.

تراکم بالای فرش جیریا یکی از ویژگی‌های مهم آن می باشد

چه بخریم؟

ساروق و پشتی

فرش جیریا انواع مختلفی دارد و بیشتر براساس اندازه و ايفاي نقش نام‌گذاری می‌شود.

در انتخاب محصولات جیریا، هم می‌توانید پی‌جویی قالی بروید و هم پشتی.

با ايفاي نقش و نگار جیریا

ايفاي نقش‌ها:

فرش جیریا، ايفاي نقش‌های مختلفی دارد که از معروف‌ترین آنها با نام لچک ترنج، مهرجو، شاه‌عباسی، دسته‌گلی، تک‌بته و مرغ ماهی‌خوار شناخته می‌شود. این نقشه‌ها توسط هنرمندان خبره طرح‌ریزی می‌شود.

شش متری:

بزرگ‌ترین اندازه فرش‌های جیریایی، قالیچه‌های شش متری می باشد که در اندازه‌های 312 و 208 سانتیمتر بافته می‌شوند.

خرک:

کوچک‌ترین فرش این منطقه به «خرک» معروف می باشد که در اندازه‌های 136 در 64 سانتیمتر بافته می‌شود. این نوع فرش را بعضی با نام «زرچارک» هم می‌شناسند.

ذرع‌‌ونیم:

«ذرع‌ونیم» فرشی می باشد که توسط جیریایی‌ها در قطعات 156 تا 104 سانتیمتر بافته می‌شود و در بریدن همان قالیچه‌های معمولی می باشد.

دو زرعی:

قالی‌های دو ذرعی هم در اندازه 208 متر در 135 سانتیمتر بافته می‌شوند. این فرش، کمی از قالیچه‌های معمولی بزرگ‌ترند و در کنار فرش‌های ذرع و نیمی محبوب‌ترین قالی‌های جیریایی هستند. ارزش انواع قالی و فرش‌های جیریا بسته به اندازه آنها گوناگون می باشد و البته قطعاً ارزش مواد اولیه تهیه آن، در ارزش نهایی فرش تأثیرگذار می باشد. ارزش این فرش‌ها از 15 میلیون تومان آغاز شده و تا 40 میلیون تومان هم در بازار معامله می‌شوند.

پشتی:

علاوه بر عنوان این قالی‌ها، پشتی‌های جیریایی هم معروفیت خودشان را دارند. پشتی‌های جیریایی به صورت جفتی بافته شده و به فروش می‌رسند که بیشتر در اندازه‌های 80 در 60 می‌‌توانید آنها را تهیه کنید که به طور میانه ارزش هر جفت آنها در بازار بالای 300 هزار تومان می باشد.

منبع: rasekhoon.net